Makâlât kitabı Şems-i Tebrizî'nin bazı meclislerdeki sohbetleri sırasında Mevlânâ ile konuşurken aralarında geçen bahislerin müritler ve inkârcılar tarafından sorulan sorulara verdiği cevapların derlenmesiyle oluşmuştur. Eser aynı zamanda bize Mevlânâ'nın özel yaşantısını onun hayat hikâyesini kapsayan bir çok gizli hataları da gün ışığına çıkarmaktadır.Mevlânâ'nın Şems-i Tebrizî ile nasıl buluştuğunu anlatan ve o buluşmanın efsaneleşmiş yönlerini iyi bilinemeyen sebepleri anlaşılamayan taraflarını aydınlatmak gayreti gösteren birçok eski ve yeni menakıb yazarları bu hikâyeleri ancak romantik bir kılıkta uzun uzadıya nakletmeye özenmişlerdir. Makâlât kitabı bu gizli kalmış konular üzerindeki perdeyi kaldırdığı gibi Mevlânâ'nın Şems'e nasıl tabi olduğuna da bir dereceye kadar ışık tutmakta ve açıklık getirmektedir. Kitap herkesçe bilinen halin aksine olarak Şems-i Tebrizî'nin çok keskin görüşlü bir bilgin ve bir hakikat âşığı mürşitlik mertebesine ermiş ârif bir yol gösterici olduğunu öğretmektedir. İşte sadece bu nokta bile eserin önemini belirtmeye yeter.