Telhis Tercümesi (Kurandaki Edebiyat)

Belagat kısaca yerinde söylenilmiş doğru ve güzel sözü konu edinir. Bu ilmin kurallarının metotlu bir şekilde tespit edilmiş hali İslâmın zuhurundan ve bir çok ilim dalının tedvininden sonradır. Belagat ilminin büyük bölümü tefsir alimlerince Kuran-ı Kerim] anlama gayesiyle ele alınmış kelâm alimlerince de Onun dil ve nazım bakımından üstünlüğünü vurgulamak için incelenmiştir. İlk dönemlerde belagat tefsir ve kelâm ilimleri ile içice bir durum arz eder.
Belagat Arap edebiyatında 10. yüzyıl sonlarından itibaren müstakil bir ilim dalı olarak ele alınmaya başlanmıştır. Bu dönemde yetişen büyük şahsiyetlerden bazıları şunlardır:

1- Abdülkahir Cürcanî: Esrârül Belâğa ve DelâilüM îcaz
2- İbnü-Esir: El meselüs-Sâir
3- Sekkâkî: Miftaruf I Ulum.

Bu zatlar belagatın durumunu tespit etmişlerse de bunlardan sonra duraklama dönemi yaşanır. Belagatla ilgili yazılan eserler artık Sekkâkînin eserine yazılan şerhler bu şerhlerin özetleri ve bu
özetlerin haşiyeleridir.
Kazvinî Sekkâkinin Miftahül Ulumuna yaptığı özete «TELHİS» adını vermiş bu eser bütün İslâm dünyası ile birlikte Osmanlı medreselerinde de asırlarca okutulmuştur. Taftazanî buna «Mutavvel» ve «Muhtasar»ı şerh olarak yazmış Seyyid Şerif Cürcani de Mutavvele haşiyeler yapmıştır.
Telhis Belagat ilminin üç ayrı şubesi olan «Beyan Meâni ve Bedi» ile ilgilidir. Aslında kolay ve rahatça anlaşılan bir eser olup usandırıcı uzatma manayı bozan kısaltma gibi ayıplardan arınmıştır. Biz de acizane faydalı olacağı ümidiyle kitabın ruhuna uygun olarak icaz (sözü kısaltma) itnâb (sözü uzatma) ve müsavat (eşitlik) prensiplerinden hareketle bu kıymetli eseri ilim erbabının istifade
edeceği tarzda tercüme etmeye gayret ettik. Bu mütevazi çalışmamızda dikkat ettiğimiz hususları şöyle sıralayabiliriz:

1-         Bölümler halinde önce metin altında terkibi (toplu) mana sonra tahlilî (kırık) mana ve gerektiğinde dipnotlar verilmiştir
2-         Çok bilgi ve çok kavramı aktarmaya değil gerektiği kadar bilgiyi anlaşılır bir şekilde sunmaya çalıştık.
3- Mümkün olduğunca anlaşılır bir dil kullanmaya gayret ettik. Kapalı kelime ve deyimlerin açıklamasını parantez içerisinde belirttik.
4- Yapılan açıklamaların mümkün olduğunca konuyu izah edici ve kural koyucu olmasına dikkat ettik ve bu izahları köşeli parantez içinde metinle beraber verme yolunu seçtik.
5- Öğrenmeyi kolaylaştırıcı bir metot seçtiğimizden şekilci bir üslûbu değil anlaşılan ve kullanılan standart bir anlatımı benimsedik.
6- Daha fazla izah ve örneğe ihtiyaç duyulan bölümleri metni teferruata boğmamak için dipnot halinde vermeye çalıştık.
7- Daha iyi anlaşılır ümidiyle bazı bölümlerin şemasını çıkarmayı da uygun bulduk.

Bu mütevazi çalışmamız iki seneyi aşan bir zaman dilimi içerisinden gerçekleşmiştir. Kitabı hazırlarken ilgilerini esirgemeyen meydana gelmesinde payı bulunan kardeşimiz Bahattin USTAOSMANOGLUna teşekkürlerimizi burada belirtmeyi bir borç biliriz. Bu sahada ehil olanların yapacakları yapıcı tenkitleri eksikliklerin giderilmesinde kazanç olarak göreceğimizi ve bunun için müteşekkir olacağımızı memnuniyetle belirtmek isteriz. Kuran-ı Kerime ve özellikle ilim erbabına bir nebze hizmet edebilmişsek kendimizi bahtiyar hissedeceğiz. Hizmet bizden başarı Mevlâdandır.
FATİH 1 HAZİRAN 2000
Mahmut Şevket USTAOSMANOĞLU
Halil İbrahim ŞAHİN