Osmanlı Devleti'nde sivil halka yönelik sağlık hizmetlerindeki modernleşmenin ilk girişimleri Tanzimat Dönemi'ndedir. "Garipler kimsesizler" anlamına gelen "gurebâ" teriminde karşılığını bulan Gurebâ Hastaneleri de bu dönemde Osmanlı'nın ilk modern hastaneleri olan askeri hastanelerden sonra tesis ve inşa edilmeye başlanmıştır. Son dönem Osmanlı mimarlık repertuarına dahil edilen gurebâ hastanelerinin ilk örneği İstanbul'daki Vakıf Gurebâ Hastanesi'dir. Bunu İzmir'deki hastane takip etmiş; sonrasında özellikle Sultan II. Abdülhamid Dönemi'nde Osmanlı coğrafyasının tamamında çok sayıda  gurebâ hastanesi inşa edilmiştir.

Halk sağlığına çağdaş bir yaklaşımla eğilme ihtiyacının parçası olarak inşa edilmeye başlanan bu hastanelerin inşa gerekçeleri arasında salgın hastalıklar da önemli bir yer tutmuştur.  Bu bağlamda 2020 yılı başlarında ortaya çıkan ve tüm dünyada etkili olan covid 19 pandemisinin yaşandığı dönemde de sağlık yapılarına duyulan ihtiyaç artmış; salgın-mimari ilişkisi bir kez daha gündeme gelmiştir.

Osmanlı'nın kamu sağlığı alanındaki modenleşme hareketlerinin somut abideleri olarak ele alınabilecek bu hastane binalarının bir kısmı günümüze gelebilmiş; çoğu farklı gerekçelerle ortadan kalkmıştır. İnşa amaçlarından inşa süreçlerine konumlarına plan ve mimari özelliklerine birimlerine isimlendirilmelerine kadar çok yönlü bir çalışmanın ürünü olan bu kitapta bugün Türkiye sınırları içinde kalan günümüze ulaşan /ulaşmayan Osmanlı'nın modern kamu hastaneleri olan gurebâ hastaneleri ele alınmıştır.