İlerleme ve gerileme, uzun zamandır üzerinde tartışılan bir konu olup aslında sorunun temelinde "din algısı" yatmaktadır. Öncelikli olarak bu mesele, doğu-batı ayrımına dayandırılmaktadır ki bu ayrımın temeli, dindir. Diğer taraftan geçmişimizde dinin etkisi epey önemli olduğundan bilimin üretilmesi ve yaygınlaşmasında doğal olarak dinin etkisi olduğu düşünülmektedir. Şöyle ki; doğu-batı tartışmasında sorun, batının tümüyle ret mi edileceği yoksa tümüyle tevarüs mü edileceği veya bir süzgeçten mi geçirileceği görüşleri etrafında şekillenmektedir ki burada ana kriter; İslâmın değerlerinin ret veya kabul edilmesi veya güncellenmesidir. İslâm dünyasında bilimin gerileyip gerilemediği de yine din-bilim ilişkisi üzerinde şekillenmiştir. Burada bazı dini gruplar, dinin alanını genişletip bilimin alan ve imkânını sınırlarken; dinin alanını sınırlı tutup bilimin imkân ve alanını genişletmeye çalışan çalışmalar da öne çıkmıştır.