Bu eser 2010 yılında doktora tezi olarak hazırladığımız "Hâtif Hayatı Edebî Kişiliği ve Dîvânı (İnceleme-Karşılaştırmalı Metin)" başlıklı çalışmanın yeniden gözden geçirilip birtakım değişiklikler yapılmış halidir. Çalışma ana hatlarıyla Hâtif Ali'nin hayatı eseri ve edebi kişiliği; Hâtif Ali Divanı'nın İncelenmesi ve Hâtif Ali Divanı'nın transkripsiyonlu metninden meydana gelmiştir.Çalışmanın öncelikli amacı Hâtif Ali Divanı'nın karşılaştırmalı metninin hazırlanması XVIII. yüzyılın son dönemleri ile XIX. yüzyılın ilk çeyreği için edebi ve tarihi malzemelerin ortaya çıkarılmasıdır.Hâtif Divanı'nın yazıldığı muhtemel tarih klasik Türk edebiyatının renkli ve zengin bir dönemi olan XVIII. yüzyılın ikinci yarısıdır. Kaynaklarda şiir ve şair asrı olarak geçen bu devir edebi ürünler bakımından oldukça verimlidir. "Her kaldırım taşının altından bir şair" çıktığı yorumu yapılacak kadar şair/müteşair yetiştiren XVIII. yüzyıl mevcut şiir ve şair anlayışının yavaş yavaş değişmeye başladığı bir dönüm noktasıdır.Hâtif'in şiirleri bir yanıyla klasik çizginin devam ettiği başarılı örneklerdir. Diğer yandan farklı bir tertiple hazırlandığı görülen divan aslında bu yüzyıl şairlerinin dikkatlerini şekilden ziyade muhtevaya yoğunlaştırdıklarını hayal ve sanat endişesinin yerini gerçek ve samimi söyleyişlerin aldığını gösteren yeni örnekler barındırmaktadır.Osmanlı'nın son klasik dönemi olan XVIII. yüzyılda ülkede pek çok yenileşme hareketi yapılmış bu durum edebiyatta da farklı tarz ve üslupların denenmesine neden olmuştur. Şüphesiz ki bu yenilikler zaman zaman klasik edebiyatın kurallarının dışına çıkmayı gerektirmiş şair ve müstensihler süregelen alışkanlıklarla yeni gelenekler arasında bazen tutarsızlıklar göstermişlerdir. Hâtif Divanı'nın orijinal metninde bu geçiş sürecinin etkileri fazlasıyla görülmektedir.Bu dikkatlerle karşılaştırmalı metni hazırlanan Hâtif Divanı üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde şairin yaşadığı dönem tarihi sosyal ve edebi yönlerden ele alınmış Hâtif'in biyografisi tespit edilebilen bilgiler ışığında okuyucuya sunulmaya çalışılmıştır.Divanın incelendiği ikinci bölümde ise şiirler içerik açısından ele alınmış şekil ve muhteva özellikleri itibariyle değerlendirilmiştir.Üçüncü bölüm dil imla özellikleri ve vezin uygulamalarının çoğunlukla tutarsızlık gösterdiği orijinal metinle ilgili dikkatler ve çalışmada izlenen yöntemin ele alındığı "Metin Kuruluşuyla İlgili Hususlar" divan nüshalarının tanıtılması ve değerlendirilmesi ile karşılaştırmalı metne ayrılmıştır.Sonuç kısmı ise karşılaştırmalı metni oluşturulan Hâtif Divanı'nın klasik Türk edebiyatı açısından değerlendirmelerini içermektedir.Divan'ın karşılaştırmalı metni oluşturulurken nazım şeklini esas alan bir uygulama tercih edilmiştir. Metnin sonunda karşılaştırmalı metinde geçen özel adlar dizini verilmiş ve daha sonraki araştırmalarda yardımcı olacağı düşünülen birtakım sayısal değerler ve fihristler ekler başlığı altında tablolar halinde sıralanmıştır. Ek 1 olarak düzenlenen ilk tablo nazım şekillerine göre edebi tür ve tarzların sayısal dağılımını vermektedir. Ek 2 olarak düzenlenen ikinci tabloda şiirlerin orijinal metinlerdeki sıralanışları varak numaraları hatırlatılarak verilmiştir. Ek 3 başlıklı tabloda tarafımızdan düzenlenen metindeki şiirlerin sıralanışı ve sayfa numaraları verilmiştir. Son tabloda ise divanda kullanılan nazım şekillerinin dökümü verilmiş ve nazım şekillerinde kullanılan vezinlerin oranları yüzde olarak değerlendirilmiştir.