Bir film izledim... ve filmde olup bitenlerin yani "kurgulanan"ların "yaşanan"lara bu kadar çok benziyor oluşu karşısında iliklerime kadar ürperdim.

Marquie de Sade'ın 1904 yılında yayınlandığında büyük sansasyon yaratmış Sodom'un 120 Günü veya Sefahat Okulu isimli kitabına dayanan Pierre Pasolini'nin yönettiği 1975 yapımı bu film 1943-1945 yılları arasında Kuzey İtalya'da Nazi işgal kuvvetleri tarafından kurulmuş olan faşist Salo Cumhuriyeti'nde (İtalyan Sosyal Cumhuriyeti) geçmekte.

Filmde anlatılanlar 1981-83 yıllarında Diyarbakır 5 No'lu Askeri Cezaevi'nde yaşayanların "vahşet dönemi" diye niteledikleri yaklaşık bin gün süren bir dönemde yaşandı... Yani Esat Oktay Yıldıran Cumhuriyeti'nde...
Acaba Diyarbakır 5 No'lu Cezaevi'ni siyasal-sosyal bir deney merkezi olarak tasarlayanlar bu filmi izlemiş miydi? İzlememişlerse bu faşizmin insan kişiliğini aşağılamaktaki evrensel anlayışını anlamak bakımından dehşetli bir örnek olmalı.

Diyarbakır 5 No'lu Askeri Cezaevi cezaevinden öte tutsakların siyasal etnik ve cinsel kimliklerini yok ederek aşağılayarak teslim alınmasını amaçlayan özel bir "şiddet laboratuvarı"ydı. Burada yaşatılanlar insanın hayal gücünü hayli zorlayacak türdendi... Elinizdeki kitapta bu yaşanılanların küçük bir kısmı yazıldı; yaşayanların bedenlerinden ve hafızalarından...