İnsanoğlu tarihin belli bir bölümünde yaşadığı çağla geçmiş dönemler arasında benzerlikleri fark etmiş ve geçmişle bugün arasında geçmiş şimdi ve gelecek içerisinde yer alan zamansal bir bağ kurmuştur.
Marx ve Engels diyalektik yöntemlerini tanımlarlarken genellikle diyalektiğin temel niteliklerini formüle eden filozof olarak Hegel'i gösterirler. Ancak bu Marx ve Engels'in diyalektiğinin Hegel'in diyalektiği ile aynı olduğu anlamına gelmez. Gerçekte Marx ve Engels Hegel diyalektiğinin idealist kabuğunu bir yana iterek onun yalnızca rasyonel özünü almışlar ve onu daha da geliştirerek ona modern bilimsel bir biçim vermişlerdir.
Marx'ın felsefi sisteminin temelinde sadece dünyayı anlamak algılamak düşüncesi değil bunun da ötesine geçen dünyayı değiştirmek düşüncesi yer almaktadır.
Marx ve Engels tarafından kurulmuş olan tarihsel materyalizm tarih ve toplumların sosyo-ekonomik gelişiminin diyalektik bir süreçle ilerlediğini öne sürer. Kültür siyaset ve toplumsal gelişmeler üretim tarzı dolayısıyla ekonomiyle yakından ilgilidir.

Bu bağlamda ekonomi ve üretim biçimi toplumun alt yapısını; kültür sanat ve felsefe de üst yapısını oluşturur.

Joseph Stalin'in yazdığı Diyalektik Materyalizm ve Tarihsel Materyalizm adlı bu eser Marx'ın tarihsel materyalizm ile ilgili görüşlerine günümüzde tekrar güncellik kazandırmıştır.