Hacı Bayrâm-ı Velî ve Akşemseddîn erkânına mensup büyük âriflerden Ulalı Hüsâm Efendi, şeyhi Mecdüddîn İsâ Hazretleri'nin emriyle yedi yıl boyunca bir mağarada halvet çıkaran bir merd-i Hudadır. Başta Ege ve Marmara olmak üzere Kırım'dan Adalar'a uzanan geniş bir bölgede Hacı Bayram nefesini yayan bu büyük Hak dostu; Vâhib Ümmi'nin Elmalı'da, Hz. Pîr Şabân-ı Velî'nin Kastamonu'da, Merkez Efendi'nin İstanbul'da gönüller uyandırdığı bir zamanda Ula'yı bir "irfân havzası" haline getirmiştir.

Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi Edebiyat ve Tasavvuf tarihçisi Dr. Mustafa Tatcı'nın titiz araştırmaları sonunda kaleme aldığı "Bayrâmî Şeyhi Ulalı Hüsâm Efendi ve Mehmed Şâfiî'nin Hayatı - İlâhîleri", Hüsam Efendi üzerine hazırlanan en kapsamlı ilk ve tek eser olma özelliğini taşımaktadır.

Ayrıca eser Hacı Bayram-ı Velî ve Akşemseddin Hazretlerinden sonra gelen silsiledeki belirsizliği de gidermektedir. Yıllardır Hüsâm Efendi'nin adı, Pîr Hüsâmeddîn-i Uşşâkî ve oğlu Mehmed Şâfi'î ile karıştırılmış, ona ait olmayan eserler Hüsâm mahlaslı başka kişiler adına yayımlanmıştır. Mustafa Tatcı'nın bu yeni çalışmasıyla; yazmalar, kitâbeler, menâkıbnâmeler ve silsilenâmeler üzerinden yapılan karşılaştırmalarda bu büyük yanılgı kesin bir biçimde ortadan kaldırılmıştır.

Ulalı Azîz, büyük bir aşk ve irfân adamıdır. Hayatı ve nutk ettiği ilâhîleriyle o, bizim gönül dünyamızın kutup yıldızlarından biridir. Fakat karanlıkta yol gidenler o kutup yıldızının henüz farkında değildir.

Hüsâm Efendi'den bizlere bir "Dîvân-ı İlâhiyât"; iki mutasavvıf oğul ve yaşayıp yaşattığı "Bayrâmî" erkânıyla alâkalı büyük bir kültür kalmıştır. Bayrâmî Şeyhi Ulalı Hüsâm Efendi ve Mehmed Şâfiî'nin Hayatı - İlâhîleri, birinci el kaynaklardan hareketle Hüsâm Efendi'nin hayatını ve silsilesini, kendisinin ve oğlu Mehmed Şâfiî Hazretleri'nin dîvânını içermektedir. Hüsâm Efendi Hacı Bayrâm, Akşemseddîn, İbrahim Tennûrî ve Akhisarlı Mecdüddîn İsâ yolunun devamıdır. 17. asırda şöhretli bir mutasavvıf olmakla beraber zamanla unutulan bu yüce gönüllü ârif, hiç şüphesiz bu kıymetli eserle irfân hayatımızda yeniden gündeme gelecektir.